Hollandalı kumaş tüccarı Anton van Leeuwenhoek tarafından 1677 yılında ilk kez görüntülendiğinden beri, sperm hücrelerinin kendine özgü hareketi bilim dünyasında merak uyandırmayı sürdürüyor. Spermlerin nasıl yılan gibi kıvrıla kıvrıla hareket edebildiği ve kendi boylarının binlerce misli uzunlukta yol katederek yumurta hücresine ulaşabildikleri hala tam olarak anlaşılmış değil. Geçtiğimiz günlerde Science Advances adlı bilimsel dergide yayınlanan bir makale, sperm hareketine ilişkin yeni bulgular sunuyor ve bu konudaki eski bilgilerimizin çok da doğru olmadığını ortaya koyuyor. 

Ingiltere’nin köklü araştırma merkezlerinden biri olan Bristol Üniversitesinde, yüksek hızlı 3 boyutlu mikroskop kullanılarak yürütülen bu ilginç çalışmanın sonuçları bilim dünyasında ilgiyle karşılandı. Sperm hareketini ileri matematiksel yöntemlerle yeniden değerlendiren araştırmacı Dr. Gadelha, 350 yıldır spermlerin kuyruklarını sağa-sola savurarak (yılan gibi) ilerlediklerinin sanıldığını ancak bunun doğru olmadığını kaydediyor. Yüzmekte olan sperm hücrelerinin hareketlerini 3 boyutlu bir kamera ile kaydeden Dr. Gadelha ve arkadaşları, spermlerin bir matkap gibi kendi etraflarında döndüklerini ve kuyruklarının da bu ilerlemede asimetrik olarak hareket ettiklerini ortaya koyuyor.

Uzmanlar sperm hareketine ilişkin bu yeni keşfin, tüm dünyada 50 milyon çifti etkileyen infertilite (kısırlık) sorununun tedavisinde fayda sağlayabileceğini ileri sürüyor. İnfertil çiftlerin yaklaşık %50’sinde erkek partnerde sperm sayı ve kalitesinde problem olabildiğini belirten uzmanlar, sperm hareket bozukluğunun (astenozoospermi) sık rastlanılan bir sağlık sorunu haline geldiğinin altını çiziyor. Her ne kadar bu güncel çalışmanın ilk bulguları sperm hareketinin nasıl iyileştirebileceği konusunda şimdilik bir bilgi vermese de, araştırmacılar sperm hareket bozukluğuna sebep olan hastalıkların mekanizmalarını ortaya çıkarmak için yeni çalışmalar yürütüyor. Sağlıklı beslenmenin, düzenli egzersiz ve uykunun sperm hareketi açısından son derece önemli olduğunu belirten androloji (erkek cinsel ve üreme sağlığı) uzmanları, sigara gibi zararlı alışkanlıkların sperm hareketini olumsuz yönde etkileyebileceğini hatırlatıyorlar.  

Kaynak: 

Gadelha H ve ark. Human sperm uses asymmetric and anisotropic flagellar controls to regulate swimming symmetry and cell steering. Science Advances  31 Jul 2020: Vol. 6, no. 31, eaba5168

DOI: 10.1126/sciadv.aba5168